Nog niet zo lang geleden plaatste ik een blog over het koesteren van herinneringen aan mijn vader. Deze kun je hier (praten over pappa #4) lezen als je dat wilt. In de reacties op die blog ging het een aantal keer over het bezoeken van het graf van een overleden dierbare. Aangezien mijn vader begraven is, is dit een onderwerp waar ik over kan meepraten. Vandaag doe ik dat.
Mijn pappa is begraven op een mooie begraafplaats in mijn woonplaats. Het is ongeveer een kwartiertje rijden met de auto. Precies een fijne afstand – niet te dichtbij, niet te ver weg. Het is eigenlijk altijd mogelijk om er naartoe te gaan. Behalve voor zonsopkomst en na zonsondergang dan. De hekken gaan dan dicht. Dat is wel een fijn idee, want dan kan er ook niemand die “kwaad” wil meer op de begraafplaats. (Ja er zijn echt mensen die graven slopen en dat soort walgelijke dingen…)
Toen mijn vader net was begraven ging ik elke dag naar zijn graf. Ik wilde bij hem zijn, zo dicht mogelijk bij hem zijn. Fysiek was dit het dichtst bij dat ik nog zou kunnen komen, dus ik was er elke dag te vinden. Wat ook maakte dat ik heel graag bij het graf was, was dat ik daar het gevoel had dat ik iets voor hem kon doen. Zoals ik eerder thuis wat drinken voor hem kon pakken wanneer hij dorst had of medicijnen kon pakken als hij pijn had. Nu kon ik zorgen dat de plantjes op zijn graf en mooi bij stonden en dat het graf er mooi bij lag. Het voelde alsof dit iets was wat ik moest doen om ‘voor hem te zorgen’.
Maandenlang ging ik elke dag naar hem toe. Ik vond het zelfs eng en vervelend om niet te kunnen. Zo wilde ik bijna niet meer op een vriendinnenweekendje omdat ik dan niet naar het graf zou kunnen. Ik was bang dat pappa dan teleurgesteld zou zijn, boos misschien wel, omdat ik er niet was geweest. Alsof ik hem zou zijn vergeten. Dat wilde ik absoluut niet! Ik moest langsgaan!
Het duurde erg lang voordat ik me ben gaan realiseren dat aandacht niet in het bezoeken van het graf zit. Op elke plek kan ik aan hem denken, op elke plek kan ik aandacht aan hem besteden. Dat is oké, dat hoeft niet op de begraafplaats. Ja, het is fijn als het er allemaal mooi bij staat, natuurlijk, maar dit is niet alleen mijn verantwoordelijkheid én pappa zal niet boos zijn als er een blaadje op de aarde ligt.
Toen ik me dat besefte kwam er een soort ommekeer, gek genoeg. Ik wilde niet meer naar de begraafplaats. Helemaal niet meer. Ik vond het een hele vervelende plek. Cru, maar ik besefte me steeds meer dat pappa daar ook niet meer zo was zoals hij vroeger was. Lichamen blijven niet voor altijd zo als ze waren, helaas. Dat vond ik zo’n naar idee… In die tijd had ik ook vaak nachtmerries rondom het overlijden van mijn vader. Ik zag hem weer met al die slangetjes op de IC liggen. Ik hoorde hem weer roepen van de pijn. Naar het graf gaan zou de nachtmerries kunnen versterken, zo dacht ik. Het leek me beter om even niet meer te gaan.
En zo ben ik ook een hele tijd niet geweest. Betekent dat dat ik mijn vader vergat? Allerminst! Ik denk en dacht nog steeds evenveel aan hem. Ik hou nog steeds evenveel van hem en ik mis hem nog steeds evenveel. Inmiddels vind ik het wél weer oké om naar het graf te gaan. Het lichaam is er niet meer, ik moet er niet aan denken hoe het onder de grond er nu uit ziet (hoe oneerbiedig dat ook klinkt). Dat maakt niet dat ik niet bij de begraafplaats kan zijn. Ik vind het nu weer fijn om af en toe de plantjes te verzorgen, om toch een soort van ’te zorgen voor’. Ik heb ook gemerkt dat de nachtmerries niet vaker komen wanneer ik het graf bezoek, dat is prettig. Ik kan weer naar hem toe. Wanneer ik dat wil. Het moet niet, het mag.
Vind jij het fijn om naar het graf van een overleden dierbare te gaan?
Liefs
Wauw mooi! Fijn dat je nu ‘mag’ en niet ‘moet’ gaan, ik kan me voorstellen dat dat ook fijner voelt als je dan een keertje wel gaat :) Liefs, Sofie
Zeker! Dankjewel. :)
Liefs
Het idee dat de begraafplaats ‘afgesloten’ is voor zonsopgang en na zonsondergang vind ik ook een fijn idee. Toch bereikte ons een tijdje terug het bericht dat er op klaarlichte dag vandalisme was gepleegd aan het graf van de man van een kennis van mijn ouders. Vreselijk! Ik was zo kwaad en verdrietig, terwijl ik de persoon in kwestie niet heb gekend. Zelf vind ik begraafplaatsen trouwens een beetje eng. Ik ga er dan ook niet graag alleen naartoe. Als ik ga, is één van mijn ouders of mijn vriend bij mij. Een fijne gedachte! Je hebt een mooi artikel geschreven. :) Heel mooi hoe je het beschrijft allemaal.
Dankjewel!
Dat is echt vreselijk, bah! Hier op de begraafplaats is ook regelmatig gestolen. Wij hadden een beeld van een golden retriever bij het graf van pappa gezet en die is ook gestolen. Zelfs van de kindergraven worden dingen meegenomen. Walgelijk…
Liefs
In dit geval is het beste te doen wat goed voelt, wat bij jou past. Mensen proberen je vaak op te dringen hoe je ‘zou moeten’ rouwen. Mijn opa is gecremeerd en we hebben zijn as verstrooid op een prachtig, zonnig plekje in het groen. Ik ben er sindsdien niet meer geweest, maar ik sta in mijn hoofd wel regelmatig bij dat plekje stil.
Heel mooi.
Liefs
Fijn dat je nu gewoon mag ipv moet, Mijn moeder is gecremeerd en is gewoon thuis. Wel ga ik regelmatig naar het graf van mijn opa en oma, om daar bloemen te planten voor hun, maar ook voor mijn moeder. Ik vind het altijd een plek die me onwijs veel rust geeft, net of mijn moeder dan even bij me is, terwijl ze daar niet eens ligt.
Fijn dat het je zoveel rust geeft. :)
Liefs
Wat heb je dit mooi beschreven. Fijn dat je jezelf toestaat om te mogen i.p.v. te moeten, dan behoudt je die keuze voor jezelf :). Lijkt me zo heftig om iemand te verliezen, dat is mij eigenlijk nog nooit gebeurd. Dus ik weet niet of ik graag naar het graf zou gaan, ik denk zelf van wel.
Gelukkig maar. Je hoeft het ook helemaal niet te weten. Je merkt/voelt het als het gebeurt, maar hopelijk krijg je er nog lang niet mee te maken.
Liefs
Ik heb het zelf geen ervaring mee dus ik zou niet weten of ik dit prettig zou vinden. Erg mooi beschreven artikel.
Des te beter! <3
Wat mooi dat proces dat je zo beschrijft.. het is natuurlijk helemaal niet mooi, het is super naar. Maar hopelijk begrijp je wat ik bedoel.
Pff wat naar zeg om je vader te moeten verliezen..
Fijn dat je nu een beetje een tussenweg hebt gevonden van het bezoeken van het graf.
Liefs, Fleur
Ik snap heel goed wat je bedoelt.
Dankjewel <3
Liefs
Goed dat je er nu heen mag en kan wanneer je daar behoefte aan hebt. Je vader is maar één gedachte bij je vandaan. Dat heb ik met mijn oma nu. Ze voelt nog zo dichtbij. Ik heb nog geen moment de behoefte gehad om naar haar graf te gaan, terwijl ze al bijna een jaar dood is. Laatst ben ik nog wel bij mijn opa geweest. Die is er al 20 jaar niet meer, maar ik voelde de behoefte. Alles op gevoel zou ik zeggen. Wat voor jouw helpend is op dat moment.
Gevoel volgen is altijd (bijna? of altijd?) het best.
Fijn weekend nog. Liefs
Ah lieverd, wat heb je dit weer mooi geschreven. Ik ben blij om te horen dat je er nu heen kunt gaan wanneer je er behoefte aan hebt.
Bij een vriendinnetje van mij die haar vader een paar jaar heeft verloren, is de begraafplaats op één minuut loopafstand van haar ouderlijk huis. Ze liep er vaak met de hond langs, maar ging dan niet naar binnen. Dat vond ze al een fijn gevoel, volgens mij. Nu woont ze al een paar jaar in Delft!
Dat kan ik me goed voorstellen! :-)
Liefs
Aah wat fijn dat je nu gewoon kan gaan wanneer jij wilt en het niet meer als een verplichting voelt. Een vriendin van mij is ook begraven, samen met haar zusje heeft ze een heel mooi graf. Alleen ik ben in totaal zo’n 3 uur bezig als ik dat graf even wil bezoeken. Onwijs jammer! Ik kom er nu ongeveer 1 keer per maand en vind het altijd wel even fijn als ik geweest ben <3
Dat lijkt me erg moeilijk. Fijn wel dat je toch nog eens per maand kunt gaan als je je daar zo fijn bij voelt. :-)
Liefs
Wat mooi beschreven Kim! Die behoefte verandert continu. Aan de ene kant vind ik begraafplaatsen een beetje eng, maar aan de andere kant ook juist weer heel sereen.