Er wordt heel erg veel geschreven over rouwverwerking. Over hoe het rouwproces normaal gesproken verloopt… Over rouw bij kinderen, bij volwassenen… Vandaag deel ik mijn ervaring met het rouwproces.
Psychiater Elisabeth Kübler-Ross heeft vijf fases van rouw omschreven die een groot deel van de mensen die te maken krijgen met verlies doorlopen. Bij iedereen verloopt dit proces anders, het is geen afgebakend pad dat je bewandeld. De vijf fases van rouw zijn ontkenning, woede, onderhandeling, depressie en aanvaarding.
Ontkenning is vrij duidelijk. Mensen reageren vol ongeloof. Het kan toch niet waar zijn?! Ontkenning is een soort beschermingsmechanisme dat inschakelt wanneer je vreselijk naar nieuws te horen krijgt.
Woede volgt vaak op ontkenning. Dit volgt op de ontkenning wanneer men niet meer anders kan dan erkennen dat het verlies echt is. Het is niet meer te ontkennen. Waar de woede op is gericht is heel erg afhankelijk van waar het verlies om gaat. In dit blogje gaat het om verlies van mijn vader. Boosheid bij het overlijden van iemand die ziek was, is dan ook vaak gericht op de artsen, op het ziekenhuis, op de chirurg, of zelfs op de persoon zelf. De gedachte dat de artsen misschien iets anders hadden moeten doen om de persoon in kwestie in leven te houden, maar ook de gedachte dat de persoon in kwestie zelf misschien anders had moeten leven/meer had moeten aangeven etc.
Onderhandeling, een soort “vechten” tegen het verlies wanneer blijkt dat de woede en de ontkenning niet werkt. Mensen stellen zichzelf in deze fase vaak doelen. Wanneer iemand bijvoorbeeld is overleden aan kanker, dan stellen zij zichzelf als doel om de Alpe d’Huzes te fietsen om te kunnen vechten tegen de ziekte, tegen het verlies.
Depressie is wanneer het verlies echt begint door te dringen. Wanhoop, verdriet.. Het wordt duidelijk dat er niet aan het verlies kan worden ontkomen.
Aanvaarding is de laatste fase van het rouwproces. Het verlies krijgt een plekje. Het leven gaat verder, ook zonder de overledene. Dit betekent natuurlijk niet dat je hem/haar niet meer mist of vergeet, maar dat je je leven probeert in te richten zonder de persoon die er niet meer is…
Al lang vroeg ik me af of het wel normaal is hoe ik rouw. Ik weet dat er geen normale manier van rouw is. Rouw verloopt bij iedereen anders. Ik heb werkelijk geen idee in welke categorie ik nu zou zitten. Zelf wil ik altijd graag beredeneren hoe ik mij voel en waarom ik me zo voel.
Nu ik erover nadenk denk ik dat ik nog steeds in de ontkenningsfase zit. Wanneer ik daar uit zal komen? Werkelijk geen idee. Ik ben nooit boos geweest. Het verlies dringt maar héél zelfde door. Echt héél zelden. Aanvaarding? Nee. Zeker niet.
Ik word nog steeds wakker met de gedachte dat ik pappa al lang niet heb gezien. Ik moet mezelf er nog steeds aan herinneren dat hij niet terugkomt. Het lijkt of ik niets voel. Alsof ik een dikke muur om mij heen heb gebouwd. Niets en niemand komt daar doorheen wanneer het om het overlijden van pappa gaat. Zal het verdriet later komen? Of zal dit altijd wegblijven? Het voelt heel slecht. De leegte. Het enorme gat. De leegte die ik van binnen voel. Ik voel niets als het gaat om pappa. Dat is moeilijk en heel pijnlijk om toe te geven. Misschien… Misschien betekent dit dat de denial gewoon nog niet weg is.
“Without you in my arms, I feel an emptiness in my soul. I find myself searching the crowds for your face—I know it’s an impossibility, but I cannot help myself.”
Liefs
Mooi geschreven Kim, vind t nog steeds knap dat je hier zo open over kunt zijn.
Mooi dat je hier zo open over durft te zijn. Het is hoe dan ook niet slecht wat je voelt meis. Als dat op dit moment leegte is, dan is dat oké.
Er mogen dan wel allerlei fases zijn, maar in de praktijk denk ik dat het niet zo simpel is. Natuurlijk is dit een globaal beeld, maar uiteindelijk verwerkt iedereen zulke nare ervaringen op een eigen manier, en hoe je dat doet, maakt niet uit.
Uiteindelijk gaat het om iets heel lastigs: acceptatie.
En dat jij hier zo mooi over kunt schrijven is een heel belangrijke stap, en één van de mooiste dingen die je voor je vader kunt doen. Hij zou trots op je zijn, denk ik.